Твртко Јаковина е ментор на дипломска работа на свој студент кој се допира и до ситуацијата во 1948 година кога се прекинува брутално идејата за Балканска федерација. Како минала средбата на југословенското раководство со Димитров?
ГОРАН КОРОВ
Формирањето нова бугарска политика кон Пиринска Македонија може да се очекува од 20-ти јули. Тогаш четири од југословенските дипломати во Софија, ополномоштен министер Никола Ковачевиќ, д-р. Антон Колендиќ, Петар Манговски и Митко Зафировски, одржале средба со Димитров. Нивниот план беше да се запознаат со бугарската позиција за решавање на македонското прашање пред официјалната изјава на пленумот. Димитров во текот на разговорот јасно истакна дека македонското прашање да се реши меѓу Бугарија и Југославија и во Пиринска Македонија треба да стане дел од Македонија во Југославија, со договор меѓу Бугарија и Југославија, но само по формирањето на југословенско-бугарската федерација. До тогаш тоа треба да се направи, рекол тој, во организација на изучувањето на македонскиот јазик и историја, која ќе се врши од страна на наставниците испратени од НР Македонија.Се потенцирало дека, додека нема сојуз на Пиринска и Народна Република Македонија, треба да обезбеди можност за нејзините граѓани, кои се чувствуваат Бугари, да емигрираат во Бугарија и дека во оваа прилика тие не се во ниту еден случај спречени. Бугарската раководство се држело до цврстиот став против директна интеграција на двете политички единици, но од друга страна, се уште не е подготвено да се направи одредени отстапки, со цел да се зајакне македонската национална свест меѓу населението на Пирин.
Димитров, ги информирал југословенски дипломати, дека постои основна стратегија за ова прашање на БРП и владата на Отечествениот фронт и дека некои луѓе таму треба да разберат дека „главниот дел на македонскиот народ веќе има организирана држава и на национално ниво во рамките на СФРЈ, како НРМ”. Поради тоа, посочува дека поради претстојното обединување на другите делови на македонскиот народ, особено на Македонците од сегашните пирински крај „не треба да се користат со изразите „ Вардарска Македонија”, „Пиринска Македонија” и „Егејска Македонија “. Нема три Македонии, велел Димитров. Постои само една Македонија, а тоа е онаа која како основа е формирана во рамките на Југославија, која сега се развива”. Меѓутоа, беше утврдено дека овој потег треба да биде ратификуван со договор меѓу Југославија и Бугарија, кој ќе биде во прилог на решенија статусот на пиринците на Македонија, но и на враќањето на т.н. западната провинција кон Бугарија (непосредна околина околу Босилевград и сегашен Димитровград во источниот дел на Србија, што во 1919 година се отргнати од Бугарија и доделени на Кралството на СХС). Димитров, пак, тврди дека на претстојните избори за Големото Национално Собрание Пиринска Македонија добива свои кандидати и избраните кандидати ќе ја претставуваат иднината на Народното собрание на македонската парламентарна група. Бидејќи Димитров знаел дека југословенската страна не само што ќе ги иаполни нејзините обврски, во извештајот исто така се најави и практичното спроведување на овие одлуки. Димитров посочил дека особено треба да се разработи културниот соживот на оваа популација со населението е Република Македонија, а за тоа е неопходно да се внесуваат сознанија за македонскиот јазик и македонската литература, македонската историја во училиштата Пиринска Македонија.
Овој дел од говорот на Димитров не е објавено во „Работническо дело“, затоа што, како што е наведено погоре, владејачкитета кругови се уште не сакале јавноста да ја соочат со плановите за Пиринска Македонија. Според извештајот на Митко Зафировски, отвореното излагање на Димитров предизвикало „големо изненадување на пленумот кај делегатите“, бидејќи тоа беше прв пат Централниот комитет да излезе со отворен и принципиелен став по македонското прашање”. Членовите на Централниот комитет на БРП (к) била против тквите дтавови на Димитров во врска со Пиринска Македонија, но поентите не се јавно објавени.
Димитров на 17 август, седум дена по крајот на пленум на ЦК BWP (к), му испратил писмо на Јосип Броз Тито и на Централниот комитет на Комунистичката партија на Југославија, кој се содржани гласаа решенија брит (и) во однос на Пиринска Македонија. Тој, исто така, побарал од нив да бидат известени за тоа раководителите на партијата во НР Македонија. Тој исто така, истакнал дека одлуките на пленумот ќе бидат објавени на бугарскиот печат. Одлуките биле поделени во десет точки, чија содржина е всушност резиме на говорот на Димитров на Десеттата пленум на БРП (к). Во првите три точки е опишана состојбата во која моментно опстојува македонскиот народ, и дека ситуацијата е поволна за негово обединување. Пред тоа се бара подготовка на услови кои ќе се овозможи квалитетот на обединување, како што се културната конвергенција, популаризација на македонскиот јазик, македонската историја, весникот „Пирински труд“ и да се олесни прекуграничната режим на соработка меѓу Горноџумајската област и НРМ.
Содржината или дел од следните неколку точки се особено фокусирани на прашањето за царински режими, како што е желбата на бугарската раководство дека „потоа нема да има граница и царини меѓу Македонија и Бугарија “, како што нема ограничувања меѓу НРМ и другите југословенски републики во федерацијата.
(продолжува)
