Мрежите на кадри на поранешниот ДС во Бугарија остануваат неповредени. Тие се канал на прикриено руско влијание, кое го погодува „имунолошт систем“ на бугарската држава
КРИСТОФЕР НЕХРИНГ
И 30 години по падот на комунизмот, моќта на некогаш сеприсутната Државна безбедност (ДС) во Бугарија сè уште е непрекината. Поранешните функционери заземаат влијателни позиции во политиката, бизнисот и академијата и активно се мешаат во политиката на земјите на ЕУ. И тоа и покрај тоа што во процесот на влез во ЕУ пред 15 години, Владата ги отвори архивите на Државната безбедност и воведе задолжителна проверка на кандидатите за сите изборни позиции.
Екатерина Бончева, член на комисијата за досиеја COMDOS, изјави за ДВ: „Создадовме архива со досиеја долга вкупно 16 километри, која е достапна за јавноста. Изнесовме докази дека целата Државна безбедност е брутална политичка полиција. се погриживме да престане политиката и изнудата со тајни досиеја зад сцената“.
Сепак, вели Бончева, видно разочарана, малку е променето. Поранешните вработени во тајните служби продолжуваат да влијаат на политиката и општеството во Бугарија – со руска помош. „Тие никогаш не служеа на националната безбедност на Бугарија, туку само на комунистичкиот режим и на КГБ“, вели Бончева. Впрочем, во 1972 година тогашниот министер за внатрешни работи Димитар Стојанов гордо ја нарече бугарската ДС како „регионален огранок на КГБ“. Поради ова, сè уште активните мрежи на поранешни агенти сè уште се проблем за лојалноста на Бугарија кон ЕУ и НАТО.
Дали разузнавачките служби се лојални?
Ова стана јасно многу неодамна за време на руската агресија врз Украина. Добро упатените владини кругови во Софија, кои инсистираат на анонимност, велат дека тогаш разузнавачките анализи и прогнози биле премногу насочени кон Русија, па потенцијалот на руската војска бил преценет, а украинската волја да се брани себеси и можностите на украинската армија е погрешно проценета.
Тие (службите – ред.) најпрвин најавија дека нема да има војна, потоа најавија дека се ќе биде готово за два дена и дека најдобро е Бугарија да остане неутрална“, објаснуваат упатените. Затоа, во февруари 2022 година, пратениците од тогашните фракции на владејачките партии побараа истрага дали службите намерно ја доведоа во заблуда власта.
„Безбедносните служби треба да бидат „имунолошкиот систем“ на државата. Но, тајното влијание на Русија се чувствува насекаде во нашите служби“, вели Христо Иванов, копретседател на Демократска Бугарија. Веројатно ова е причината поради која тајните служби ги заобиколуваат законски предвидените инспекции на нивните вработени од страна на КОМДОС. Излегува дека од неколкуте вработени за кои биле доставени податоци, околу половина биле дел од ДС.
Таков е Иван Илиев, кој ја предводеше руската шпионска група која беше откриена дури во март 2021 година. Од 1980-тите, тој работеше за тогашното советско, а подоцна и руското воено разузнавање ГРУ, каде што беше обучен. Видео лентите и прислушуваните снимки докажуваат дека тој со години, заедно со други разузнавачки, министерства за одбрана и парламентарни функционери, продавал строго доверливи документи поврзани со НАТО на своите највисоки офицери во руската амбасада.
Друг пример е Валентин Цанков. Резервниот генерал беше уапсен во март 2022 година, само неколку недели по рускиот напад врз Украина. Обвинението против него: шпионажа за Русија. Од 1982 година, Цанков работеше во одделот за разузнавање на Генералштабот, а исто така доби обука во Москва. Но, тоа не ја заврши неговата кариера во посткомунистичка Бугарија. Тој стана шеф на оддел во Министерството за одбрана, па дури и стана воено аташе во Лондон и Вашингтон. Според обвинението, Цанков му предал тајни документи на политичкиот секретар на руската амбасада во Софија. „Шпионот Вало“, како што го нарекоа Цанков, воопшто не ги криеше симпатиите кон Русија. Тој отворено го критикуваше отворањето на комунистичката архива на ДС и предупреди дека НАТО наводно подготвува некаков напад врз Русија.
Национализам и надворешна политика
Старите кадри на ДС со децении се активни во бугарската надворешна политика. Токму преку нив продира руското влијание. Во декември 2021 година тогашната министерка за надворешни работи Теодора Генчовска сакаше да прими четворица поранешни вработени во ДС во својот тим. Но, тоа го спречи тогашниот премиер Кирил Петков.
Веќе во 2010 година, прегледот на надворешнополитичкиот персонал спроведен од Комисијата КОМДОС дојде до шокантни заклучоци: 201 од 593 високи функционери, како и 205 од 467 амбасадори, претходно работеле за ДП.
Зад бугарската блокада против влезот на Северна Македонија во ЕУ стојат и старите мрежи на ДС во Министерството за надворешни работи и во кругот на советниците на претседателот Румен Радев. Но, не се само тие. Бугарските националистички партии, кои постојано го поттикнуваат конфликтот, се исто така „полни со стари кадри од државната безбедност кои во спорот со Северна Македонија им служат на стратешките интереси на Русија на Балканот“, вели Екатерина Бончева.
Не е чудно што, освен БСП, главно националистичките сили во Бугарија продолжуваат да инсистираат на прекин на проверките за припадност на ДС и затворање на комунистичките архиви. „Не сум оптимист кога е во прашање смислата на минатото“, вели Христо Иванов. „Во сегашната тековна политичка криза, тешко е да се замислат влади кои навистина би сакале да се зафатат со ова прашање.
Сепак, Екатерина Бончева ја нагласува важноста на КОМДОС и неговите активности: „Изградивме стабилна институција и и покажавме на јавноста кој имал врски со ДС. Ова обелоденување мора да продолжи, менталитетот на политичката елита мора да се промени!
(Авторот е германски аналитичар, текстот е објавен во ДВ на бугарски)
