Се повеќе Тајванци, особено млади луѓе, се гледаат себеси како Тајванци и немаат желба да бидат дел од Кина. Помалку од 10 отсто поддржуваат итно или евентуално повторно обединување, а само три отсто од испитаниците се идентификуваат како Кинези
Лаи Чинг-те, попознат како Вилијам Лаи, кој неодамна беше инаугуриран за претседател на Тајван, во својот говор ја повика Кина да престане да му се заканува на островот и да го прифати постоењето на тајванската демократија. Тој му порача на Пекинг да ја замени конфронтацијата со дијалог, нагласувајќи дека Тајван никогаш нема да се откаже пред „заплашувањето“ од Кина, која го смета островот за дел од својата територија.
Изјавата на новиот претседател на Тајван е всушност само продолжение на политиката на Цаи Инг-вен, неодамнешната претседателка која, според Си-Ен-Ен, го стави Тајван на меѓународната мапа и застана пред Кина. Во опсежна анализа на поранешната претседателка, се наведува дека Цаи Инг-вен никогаш немала намера да биде лидер.
Таа пораснала настрана од политиката и сакала да биде археолог бидејќи, како што вели, „луѓето кои се веќе мртви нема да скокаат и да се расправаат со тебе“. Меѓутоа, наместо да копа по остатоците од историјата, самонаречената интровертна девојка заврши со трасирање на нов курс за Тајван во една од најтурбулентните геополитички превирања.
„Во моментов, Тајван се соочува со тешка ситуација“, рече Цаи во нејзиниот инаугуративен говор кога стана првата жена претседател на островот во 2016 година. Кога дојде на власт, таа се соочи со економска стагнација, слабеење на војската и бран на незадоволство поради напорите на нејзиниот претходник да воспостави поблиски врски со соседна Кина, авторитарен гигант кој вети дека еден ден ќе ја преземе власта како самоуправна демократија.
Осум години подоцна, Цаи се повлече од функцијата претседател на Тајван, кој сега има подобра меѓународна позиција, посилно партнерство со САД и зајакнато чувство за сопствениот идентитет. Покрај тоа, на Тајван му се заканува инвазија на Пекинг, кој стана понаметлив и повоинствен под неговиот силен лидер Кси Џинпинг. Кси го засили притисокот врз Тајван, ветувајќи дека никогаш нема да се повлече од употребата на сила за да го стави островот под кинеска контрола.
Додека поддржувачите ја фалат што се спротивстави на Кина и ги бранеше суверенитетот, слободата и демократијата на Тајван, критичарите на Цаи ја обвинуваат за заострување на односите со Пекинг и поттикнување тензии меѓу двете страни.
Под нејзино водство, Тајван, кој има своја историја на брутално авторитарно владеење и репресија на малцинствата, се залагаше за правата на ЛГБТ+ заедницата и стана бастион на демократијата и либералните вредности во Азија, остар контраст со авторитарното, социјално на Кси. Конзервативната и патријархалната визија за Кина, рече тој.
На домашен план, незадоволството на јавноста од условите за живот, особено ниските плати и високите трошоци за домување во Тајван, порасна. Сепак, според анкетите, Цаи ја напушти функцијата со позитивен нето рејтинг, прв во демократската ера на Тајван.„ На крајот, сепак, студирала право и станала професорка, пред да работи како трговски преговарач на Тајван, а подоцна и како министер задолжен за политиката во Пекинг. Годините кога работеше како непартиски технократ го обликуваа нејзиниот „скромен, мирен и прибран“ стил на владеење, вели Ванеса Хоуп, режисерка на документарниот филм „Невидлива нација“.
Цаи влезе во политиката на 48-годишна возраст кога се приклучи на владејачката ДПП во 2004 година. Четири години подоцна, таа имаше мала конкуренција и стана лидер на ДПП кога партијата претрпе тежок пораз на претседателските избори. Таа се кандидираше за претседател на Тајван за прв пат во 2012 година, но беше поразена од тогашниот претседател Ма Јингџу.
Во својот втор обид, таа успеа да влезе во историјата, не само како прва жена претседател на Тајван, туку и како една од првите жени во Азија која беше избрана на највисоката функција без да доаѓа од политичка династија. „Луѓето секогаш мислат дека сум многу ладна личност, но денот кога бев избран за претседател беше најемотивниот момент во мојот живот“, рече Цаи.
Откако Цаи ја презеде функцијата претседател, Тајван се соочи со интензивна борба за доминација меѓу Кина и Соединетите Држави, глобална пандемија и геополитичките и економските последици од војните во Украина и Газа. Островот, во меѓувреме, ја зајакна својата меѓународна репутација и ја зацврсти незаменливата улога во глобалниот синџир на снабдување со микрочипови.
Во 2019 година, Тајван стана првата азиска земја што ги легализираше истополовите бракови. Во раните денови на пандемијата на коронавирус, земјата доби меѓународна пофалба за нејзиниот соодветен одговор и напорите да им помогне на другите земји, и покрај тоа што беше исклучена од Светската здравствена организација (СЗО). Тајпеј, исто така, доби голема меѓународна поддршка од сојузниците како Соединетите Американски Држави, Јапонија и Чешката Република.
„Таа ќе биде позната како некој што го ставил Тајван на мапата на светот“, рече Вен-ти Сунг, соработник во Global China Hub на Атлантскиот совет, со седиште во Тајпеј.
Со брзиот пораст на Кина во втората по големина економија во светот и голема сила, Тајван понекогаш заостануваше. Сега, стратешкото значење на островот, кој е најголемиот светски производител на напредни полупроводници, стана фокус на геополитичките пресметки, а мирот и стабилноста во тајванскиот теснец станаа прашање на глобална загриженост.
Во услови на влошување на глобалните тензии, Цаи се обиде да ги зајакне врските со Соединетите Држави и под администрацијата на Трамп и Бајден. Двете страни ја зголемија економската соработка, разменија политички посети на високо ниво и ја проширија продажбата на американско оружје на Тајван. Во пресрет на претседателските избори во САД, поддршката за Тајван стана едно од ретките прашања за кои постои двопартиски консензус.
„Видовме нормативна промена во начинот на кој западните влади зборуваат за Тајван, во начинот на кој се легитимира неговиот суверенитет“, рече Аманда Ксијао, висок аналитичар во Меѓународната кризна група.
Таа додаде дека конкуренцијата меѓу САД и Кина и руската инвазија на Украина се исто така фактори кои го забрзале тој тренд.
И покрај поблиските врски со главниот безбедносен гарант, островот загуби 10 дипломатски сојузници од Пекинг под Цаи. Островот, исто така, е исклучен од годишните самити на Светската здравствена организација од 2016 година и го загуби претходниот статус на набљудувач откако Цаи ја презеде функцијата претседател.
Се спротивстави на Кина, додека одржуваше претпазливост
Помалку дипломатски сојузници и блокирањето на учеството на Тајван како набљудувач на собранието на Светската здравствена организација се сметаат за дел од напорите на Пекинг да изврши притисок врз Цаи. За разлика од опозициската КМТ, Цаи и ДПП одбија да го поддржат таканаречениот „консензус од 1992 година“, кој вели дека и Тајван и копното припаѓаат на „една Кина“.
Пекинг, кој го гледа договорот како предуслов за дијалог, ги прекина официјалните контакти со Тајпеј откако Цаи ја презеде функцијата. Покрај дипломатскиот притисок, Кси го засили економскиот и воениот притисок со царини за увоз од Тајван и со рутинско испраќање воени авиони во близина на островот.
Тензиите достигнаа врв во август 2022 година кога Кина истрела проектили во водите околу Тајван и симулираше блокада со борбени авиони и воени бродови за да го покаже своето незадоволство од посетата на тогашната претседателка на Претставничкиот дом на САД, Ненси Пелоси на Тајпеј. Сепак, Цаи намерно задржа претпазлив став, избегнувајќи да го испровоцира Пекинг со одобрување на формалната независност на Тајван, која многумина во нејзината партија отворено ја поддржуваат. Наместо тоа, таа тврдеше дека Тајван веќе е „независна земја“ и дека, според тоа, нема потреба да се прогласи независност.
Аналитичарите велат дека Цаи го придвижил ставот на ДПП за односите Тајван-Кина поблиску до центарот и подалеку од ставот за независност.
Истражувањата покажуваат дека се повеќе Тајванци, особено млади луѓе, се гледаат себеси како Тајванци и немаат желба да бидат дел од Кина. Помалку од 10 отсто поддржуваат итно или евентуално повторно обединување, а само три отсто од испитаниците се идентификуваат како Кинези, додека 67 отсто од испитаниците се гледаат себеси првенствено како Тајванци.
Сепак, Хуанг Куеи-бо, професор по дипломатија на тајванскиот национален универзитет Ченгчи, го критикуваше свртувањето на Цаи кон САД на сметка на односите со Кина.
Тајван треба тесно да соработува со САД, но не би било паметно Тајван да ги загуби каналите за политичка комуникација со Пекинг“, рече тој, истакнувајќи дека Тајван не може да се потпира само на одвраќање или воени операции за да се брани.
„Одржувањето политички врски со Пекинг е уште еден неопходен пристап за подобрување на безбедноста на Тајван“, рече Хуанг.
Кон крајот на нејзиниот прв мандат, рејтингот на Цаи се намали и нејзините шанси да добие втор мандат станаа сè понеизвесни, сè додека не избија продемократски протести во Хонг Конг во 2019 година против зголемениот притисок од Пекинг. Во предизборната кампања нејзиното главно ветување беше дека нема да дозволи Тајван да стане уште еден Хонг Конг и на крајот извојува убедлива победа.
На претседателските избори во јануари, јавните критики на ДПП беа особено очигледни за прашањата за постоењето на Тајван, така што гласањето, особено кај младите, отиде за кандидат од трета партија кој зазеде попрагматичен пристап. ДПП, исто така, го загуби своето мнозинство во парламентот на Тајван, давајќи ѝ на новата влада повеќе можности да ги протурка своите предлози.
Аналитичарите, сепак, велат дека е премногу рано да се извлечат заклучоци за наследството на Цаи. „Како на крајот ќе го процениме нејзиното наследство ќе зависи и од тоа што ќе се случи во следната администрација и што ќе направат со она што го постигна Цаи“, заклучува Ксиао од Меѓународната кризна група.
