Како Јапонија во минатото, Кина се заканува да го проголта богатството на целиот свет со својот раст и огромниот вишок. Но, нема, бидејќи економскиот раст на Кина забавува, тој веќе е преполовен во споредба со времето пред доаѓањето на власт Си Џинпинг и сега ги следи САД на исто растојание, но со седум пати помал приход по глава на жител
ДАНИЦА ПОПОВИЌ
Кога едниот противник трча со брзина на молња, а другиот со брзина на полжав, на кого ќе се обложите? Сè помалку се оние кои би се обложиле на Кина, иако таа постојано се израмнува со САД во оваа трка. Но, ако Кина ќе им го отежне животот на Американците, бескорисно би било да се обложуваме на тоа, бидејќи, тоа на сите им стана очигледно.
Прввото навестување за растечката кинеска закана се врати во ерата на Барак Обама, кога кинеската економија растеше со незамисливи 12 проценти годишно, и додека американските компании почнаа да ги преселуваат своите фабрики во Кина. Тогашниот американски претседател го прашал Стив Џобс: „Колку би чинело да се направи iPhone во САД? Зошто не ги вратите работните места во САД?“, а Стив Џобс одговори: „Тие работни места нема да се вратат“.
Тогаш светот дозна како во Кина цели градови никнуваат околу производствените центри, каде што вработените работат 12-часовни смени, шест дена во неделата – далеку над продуктивноста на нивните американски колеги. А целата приказна со Стив Џобс започна од денот кога тој побара од своите режисери наместо пластичен екран за новиот iPhone да направат стакло, луто покажувајќи го неговиот телефон кој засекогаш бил изгребан. Еден од директорите веднаш резервирал лет за Кина и нашол фабрика која можела да ги снабдува со стакло, а кога слетал веќе го чекал прототип. Во друг случај, објавија медиумите, кинеската фабрика ја променила целата конструкција на iPhone практично за еден ден. Кинеската компанија среде ноќ добила идејно решение од сопственикот на Apple, собрала повеќе од осум илјади работници од нивните студентски домови и, давајќи му на секој работник шолја чај и бисквит, веднаш тргнала на работа. Во рок од 96 часа, фабриката произведуваше над десет илјади iPhone телефони дневно.
Тоа беше само почеток. Со огромни инвестиции и со голема владина поддршка, во Кина се појавија голем број кинески иновативни компании, како што се Alibaba, Tencent, Baidu и Huawei. Тогаш стана јасно дека Кинезите нема вечно да прават огномети или да склопуваат американски телефони, туку сами ќе ги направат – и ќе станат закана за најголемите светски компании.
Тогаш интервенираше Доналд Трамп и започна голема трговска војна со Кина. Но, најголеми штети претрпеа самите Американци. Речиси 100 проценти, трошоците за тарифите се префрлени од кинеските фирми на американските потрошувачи и фирмите кои увезуваат компоненти од Кина. Но, тоа не можеше да му се објасни на Трамп.
И каде сме сега? Како Јапонија во минатото, сега Кина се заканува да го проголта богатството на целиот свет со својот раст и огромниот вишок. Но, тоа нема, бидејќи економскиот раст на Кина забавува со години и сега е преполовен во споредба со времето пред доаѓањето на Си Џинпинг на власт. Иако, искрено, проблемот не е во самиот Си, туку во кинескиот политички систем, за кој многумина веруваа дека сè уште може да цвета засекогаш и покрај постојаното зголемување на цензурата, индоктринацијата и репресијата. Но, тоа не функционираше: сегашниот раст повеќе не е доволен. Кина престана да ја достигнува американската економија и сега ја следи на исто растојание, но со седум пати помал приход по глава на жител.
Последниот пример што го даде познатиот економист Дарон Ацемоглу е дека Кина воведе сеопфатни регулаторни мерки против Alibaba, Tencent и другите големи фирми кои сега, наместо да создаваат иновации, првенствено гледаат како да останат на милост и немилост на политичките власти. Притисокот е се посилен и на универзитетите. Многу истражувачи, вели Ацемоглу, избираат теми и истражувања кои ќе им се допаднат на раководителите на одделите или деканите, кои играат клучна улога во нивните кариери. И тоа има своја цена: Кина почна да заостанува зад водечките иноватори, од кои повеќето потекнуваат од САД.
Ниту во САД розите не цветаат со години. Секоја следна администрација е сè повеќе наклонета кон протекционизам и забрани за извоз. А под администрацијата на Бајден се отвора нов круг на апсурд: американската компанија Apple го преместува производството на iPhone 14 од Кина во Индија, за да се заштити од растечките тензии меѓу Вашингтон и Пекинг…
И тогаш, кој ќе биде следниот господар на светот? Што мислиш? За жал, никој повеќе не ја спомнува Русија.
