Кривична пријава за Тошковски и обвинувања за масовно кршење на човековите права преку СМС-казните
Проектот за дигитализација на сообраќајните казни, кој МВР го најави како револуција, се соочува со сериозен правен предизвик. Група граѓани поднесоа обемна претставка до Уставниот суд и кривична пријава до Јавното обвинителство против министерот Панче Тошковски, тврдејќи дека новиот систем за казнување преку СМС е неуставен, технички небезбеден и дискриминирачки.
Според подносителите, начинот на кој „Safe City“ (Безбеден град) функционира во моментов – преку испраќање линкови до PDF документи на мобилни телефони – претставува грубо кршење на приватноста и правната сигурност на граѓаните.
„Нема законска обврска за паметен телефон“: Дискриминација на граѓаните
Централниот аргумент во претставката до Уставниот суд се однесува на техничките предуслови за прием на казната. Системот подразбира дека секој возач поседува „паметен телефон“ (smartphone), активна интернет конекција и знаење да ракува со апликации за отворање PDF документи.
„Законодавството не бара граѓанинот да поседува мобилен интернет или паметен уред,“ се наведува во правната аргументација.
Ова создава ситуација во која дел од граѓаните (постари лица, социјално ранливи категории или оние со постари телефони) се реално оневозможени да ја примат казната, да видат за што се товарат или навремено да поднесат жалба. Со тоа, директно се нарушува уставното право на правична постапка и правна заштита.
СМС-пораките како безбедносен ризик: Опасност од „фишинг“ и измами
Во документите доставени до институциите, посебен акцент е ставен на техничката несигурност на СМС протоколот. Подносителите предупредуваат дека СМС пораките не се валидно средство за службена достава според европската регулатива eIDAS, бидејќи:
Нема доказ за идентитет: Не може со сигурност да се потврди кој е испраќачот.
Ризик од „spoofing“: Хакери можат лесно да го лажираат испраќачот и да испратат лажни казни.
Фишинг напади: Линковите во пораките отвораат широк простор за сајбер-криминал и кражба на лични податоци и банкарски сметки на граѓаните.
Кривична пријава за злоупотреба на службената положба
Паралелно со уставната иницијатива, поднесена е и кривична пријава до Основното јавно обвинителство и Обвинителството за гонење организиран криминал. Пријавата е насочена против министерот Панче Тошковски и други Н.Н. службени лица.
Тие се товарат за:
– Злоупотреба на службена положба и овластување;
– Несовесно работење во службата;
– Неовластено собирање на лични податоци.
Клучниот аргумент тука е создавањето на база на податоци која ги поврзува телефонските броеви со регистрираните возила, што според граѓаните е направено без законска основа и е спротивно на Законот за заштита на лични податоци и GDPR стандардите.
-Селективна правда и географска дискриминација
– Дополнителен аспект на оспорувањето е територијалната покриеност. Подносителите реагираат дека поставувањето на фиксни камери само во одредени градови (првенствено Скопје) ги става граѓаните во нееднаква правна положба. Додека еден возач во Скопје ќе биде автоматски казнет, возач во друг град за истиот прекршок може да помине неказнето, што го нарушува уставниот принцип на еднаквост пред законите.
Групата граѓани бара од Уставниот суд итна времена мерка – стопирање на примената на „Safe City“ додека системот не се усогласи со Уставот и законите. МВР засега молчи и не излегува со официјален став по овие сериозни обвинувања.
Во јавноста се јави и пензионираната професорка Ванковска. Таа потсети дека сите зборуваме за ефектите од пробниот и од јануари ефективниот проект Safe City. Но, не чув некој да го постави ова МНОГУ важно прашање: од кого е набавен софтверот и инфраструктурата на овој масовен проект
Ова е значајно од повеќе аспекти, меѓу кои и финансиските аспекти, трошоци и добивки, но и упадот во приватноста и личните податоци. Во многу држави постојат основани сомнежи за јавни-приватни партнерства, бизниси, кршење на човековите права под претекст безбедност во сообраќајот – вели таа.
Ние ја имавме аферата со Драги Рашковски наречена Софтвери, но ја заборавивме. Ќе ценам ако некој ме потсети или информира кога МВР на Тошковски распишало тендер, кој го добил, кој соработува со МВР во однос на софтверот, неговото одржување и сл.? Дали станува збор за странски компании или домашни? Кој гарантира тајност на личните податоци? – потсетува Ванквска.
Друга работа е што со ова се создава “каучук норма” од страна на министерство, па со закон утврдени брзини сега ќе се релативизираат со +/- 10%.
Се разбира, ако со вакво темпо секое седнување на волан нѐ чини 10, 20 или повеќе евра, сакам да знам на што ќе се трошат тие буџетски средства. Во Германија добивате писмена информација колку проценти од казната отишле на изградба на патна инфраструктура, на социјални цели, детски градинки, локална самоуправа или централна власт, итн.
Само гласно размислувам и барам одговори за важни прашања. Несомнено дека сакаме ред и поредок, казнивост за сите прекршоци и потешки дела – но со почитување на транспарентноста кон граѓаните и владеење на правото. И конечно, ако влегуваме во овој проект ефективно тогаш треба сите граѓани да се еднакви пред Законот : и тие од Охрид и тие од Гевгелија, Паланка, Кичево, итн. За сите да почне да важи од ист момент, на цела територија на државата, наместо тренирање строгоќа само врз скопјани или кумановчани и во рати на другите – заклучува професорката.
